199   1996 LANGDORP

 

Provincie : Vlaams-Brabant                        Arrondissement : Leuven

Stad : AARSCHOT, deelgemeente LANGDORP

Locatie : parochiekerk Sint-Pieter

 

Orgel : Guill. Robustelly (Luik), 1781

Restaurateurs : tijdelijke vereniging van

   - firma G. Pels (Herselt), en

   - firma M. Nagels & Ph. Nijs (Kozen), 1993-96

 

 

Het orgel is als monument beschermd, KB 23 jan. 1981.

 

Langdorp is een klein kerkdorp nabij Aarschot, aan de Demer, op de scheiding tussen het Hageland en de Kempen. Het laat-13de-eeuwse gotische koor en de 14de-eeuwse toren van de kerk zijn opgetrokken in de voor de streek typische ijzerzandsteen. Schip en zijbeuken, onder één dak, kwamen tot stand in 1776-77; het orgel maakt deel uit van de homogene interieur-aankleding (lambrizering, biechtstoelen, preekstoel, doksaal) die in deze nieuwe kerkruimte geplaatst werd.

 

Orgelmaker W. Robustelly en de Luikse school

In de 18de eeuw en het begin van de 19de waren in Luik een aantal orgelmakers gevestigd, waarvan de belangrijkste in lijn zijn : het geslacht Le Picard (uit Picardië ingeweken), hun leerling en opvolger W. Robustelly en diens geestelijke erfgenamen, het geslacht Graindorge.

Wilhelm [later "Guillaume"] Robustelly werd geboren in Rolduc tussen 1715 en 1725; uit geschriften blijkt hij duitstalig te zijn maar schakelde over op het frans bij zijn inwijking in Luik, waar hij het orgelmakersvak leerde bij de gebroeders J.B. & J.Fr. Le Picard en hun atelier overnam in 1756. Hij overleed kinderloos in 1793.

Behalve een uitzonderlijk groot instrument in de abdij van Averbode, leverde Robustelly middelgrote orgels met twee klavieren en aangehangen pedaal. Het is hoofdzakelijk in het Brabantse dat we zijn typerende model aantreffen met ééndelige orgelkast, waarbij het Onderwerk (met sprekend front) zich ter hoogte van de doksaalbalustrade bevindt, en het Hoofdwerk daar bovenop.

In het laatste kwart van de 18de eeuw telden de Antwerpse Kempen en het Leuvense slechts weinig orgelmakers van eigen bodem : dit verklaart waarom een P. van Overbeek uit Mechelen, de Delhaye's uit Antwerpen, en zelfs een Æg.Fr. van Peteghem uit Gent er zo vaak op het toneel verschijnen. En ook vanuit Luik komen de hierboven vermelde ambachtslui hun kunst beoefenen : Robustelly leverde instrumenten o.m. in Rotselaar-Wezemaal (abdij, 1759), Leuven (Ierse Dominicanen, 1768), Herent 1770 [dit orgel werd ter zelfder tijd als dat van Langdorp gerestaureerd], Averbode (abdij, 1770, thans in NL-Helmond), Bierbeek (1774), Wakkerzeel (s.d.), en hij werkte diverse malen in Sint-Truiden.

 

Het orgel van Langdorp

Op 6 juli 1779 werd te Leuven de notariële overeenkomst gesloten tussen G. Robustelly en vice-pastor J.J. van Herck (gevolmachtigde) voor de bouw van een orgel met positief, te leveren binnen de twee jaren en drie maanden. De kostprijs bedroeg uiteindelijk ca. 1.900 Guldens Brabants.

De uitvoering van het doksaal en de orgelkast werd toevertrouwd aan A. van Genechten, schrijnwerker te Meerhout, het decoratief beeldsnijwerk aan P.J. d'Huyvetter.

In juli 1781 werd het voltooide orgel gekeurd door de Leuvense organist, beiaardier en componist Matthias vanden Gheyn : het lag dan ook voor de hand om op de eerste CD (cfr. infra Discografie) werk van hem te vertolken.

Naar het einde van de 19de eeuw onderging het instrument enkele vaak voorkomende "moderniseringen" (vervanging van aliquoten door strijkers, verplaatsing speeltafel enz.). Deze ingrepen waren niet irreversibel, en daardoor kon een zinvol restauratieproject opgestart worden door het ontwerpers­collectief "Spectrum NV" te Hasselt (met als orgeldeskundige M. Lemmens). In 1993-96 werden deze werken uitgevoerd door de orgelbouwers M. Nagels (Kozen) en G. Pels (Herselt), in tijdelijke vereniging.

De werken werden begeleid door de ontwerper en door de Afdeling Monumenten & Landschappen, en voor ruim 60% gesubsidiëerd door het Vlaams Gewest; 20% werd door de provincie Vlaams-Brabant betaald en de overige 20% door de Stad Aarschot & de Kerkfabriek Langdorp.

 

Technische specificaties

 

GRAND ORGUE

               Prestant 4                            Montre 8

               Bourdon 8                             Cornet [4 r]

               Doublette 2                           Fluyt 4

               Tierce                                Nazart

               Fourniture [4r]                       Sexquialtera

               Trompet b:                            Trompet s:

               Voix humaine b:                       Voix humaine s:

POSITIF

               Prestant 4                            Cornet [3r]

               Bourdon 8                             Nazart

               Fluyt 4                               Tierce

               Doublette 2                           Mixture [4r]

               Cromhorn b:                           Cromhorn s:

 

   Tremblant                                                                  Ventil

 

manuaalkoppeling (schuifkoppel)

Sexquialtera = C-d''', met repetitie op c'

Tremblant werkend op Gr.Org. + Pos.

 

manuaalomvang : C - d'''

pedaalomvang : C - f°, Frans pedaal, aangehangen aan Gr.Org.

 

toonhoogte : a' = 404 Hz (bij c18° C)

stemming : met 4 reine tertsen (afgeleid van Rameau-stemming)

 

3 spaanbalgen + electro-ventilator

winddruk : 85 mm WK

 

BIBLIOGRAFIE

> A. Fauconnier & P. Roose : Het Historisch Orgel in Vlaanderen, deel II/b, (orgelinventaris provincie Brabant, arrondissement Leuven), uitgave Rijksdienst voor Monumenten- & Landschapszorg, Brussel, 1977; zie blz. 8-12 & afb. blz. XXV/43.

> T.J. Gerits (o. praem.): Robustelly bouwde het orgel van Langdorp in 1781, in tijdschr. De Praestant, jg. XVI/1, 1967, blz. 13.

> T.J. Gerits (o. praem.): Een orgel van W. Robustelly te Langdorp, in Eigen Schoon & De Brabander, jg. LIV, 1971, blz. 43-52.

> G. Schumacher : La facture d'orgues liégeoise au XVIIIe siècle / La dynastie des Picard et Robustelly, in Bulletin de la Société Liégeoise de Musicologie, nr. 28, jan. 1980, blz. 1-22.

 

DISCOGRAFIE

> Het orgel in de Sint-Pieterskerk Langdorp, in de reeks 'Orgels van Vlaanderen' & 'Zingende Torens', uitg. Davidsfonds, Eufoda CD 1287, Leuven, 1998; i.s.m. Radio 3 en Afdeling Monumenten & Landschappen.

Luk Bastiaens speelt werk van L. Chaumont, J. Pachelbel, D. Buxtehude, J. Stanley, J.S. Bach, M. van den Gheyn, J.E. Eberlin en M. Corrette.